آدم‌های زیادی هر روز تلاش می‌کنند تا بتوانند حقوق اولیه خود را دریافت کنند. فشن دنیای عجیبی دارد و می‌تواند برای بعضی از این افراد کمک‌کننده باشد تا بتوانند به حقوق خود دست پیدا کنند و زندگی بهتری داشته باشند. در حال حاضر خیلی از طراحان مد به فکر رفاه تمام افراد جامعه هستند. مد تطبیقی یا سازگار یکی از این روش‌هاست. از جمله افرادی که برای داشتن لباس مناسب دچار مشکلات زیادی می‌شوند، افراد دگرتوان هستند. افرادی که می‌توانند تاثیر چشم‌گیری در جامعه داشته باشند اما تنها چون شرایط برابری با دیگران ندارند زندگیشان سخت‌تر است. مد تطبیقی شامل طراحی لباس برای این افراد است.
در مسابقات پارالمپیک امسال، ایران رتبه سیزدهم را کسب کرد. مدال‌های رنگین قهرمانان پارالمپیک باعث شادی و افتخار همه ما شده است. در بازه‌ی زمانی کوتاهی قبل از مسابقات پارالمپیک لباس‌های طراحی شده برای مسابقات المپیک سر و صدای زیادی به پا کرد. خیلی‌ها به اصالت و نحوه‌ی طراحی لباس ورزشکاران اعتراض داشتند. بعد از آن لباس ورزشکاران پارالمپیک از نظر زیبایی مناسب‌تر از لباس‌های المپیک طراحی شدند هرچند توجهی که ورزشکاران المپیک دریافت کردند شامل حال پارالمپیکی‌ها نشد.
اولویت زیبایی بر کارایی
اینکه آیا در طراحی این لباس‌ها شرایط فیزیکی ورزشکاران در نظر گرفته شده است یا خیر به نظر سوال مهمی است. برای آنکه بتوانیم جواب دقیقی به این سوال دهیم باید درباره مد سازگار یا مد تطبیقی بدانیم. این حقیقت وجود دارد که در دنیای امروز زیبایی اولویت بسیاری از طراحی‌ها است هرچند بعد از کرونا خیلی از طراحی‌ها به سمت راحتی و کاربردی بودن تغییر کرده‌اند. اما برای افرادی که دارای معلولیت هستند چیزی بیش از زیبایی اهمیت دارد.
افراد دارای معلولیت نیازهای ویژه‌ای دارند لباس‌های آنها باید به شکل اختصاصی طراحی شود تا نیازهایشان بر طرف شود. برای بسیاری از این افراد زیپ یا دکمه در لباس‌ها اذیت‌کننده است. خیلی از آنها دارای حساسیت لامسه هستند و هر پارچه‌ای برایشان مناسب نیست. طراحانی که برای این افراد طراحی می‌کند باید به اصول مد تطبیقی مسلط باشند.
مد تطبیقی در برندهای جهانی
در بسیاری از نقاط جهان طراحان دست به کار شده‌اند تا زندگی را برای افراد دگرتوان راحت‌تر کنند. این افراد از بزرگترین اقلیت‌ها در جهان هستند که علیرغم جمعیت زیادشان، کمترین امکانات رفاهی را در اختیار دارند. طراحی و تولید لباس‌هایی متناسب با شرایط آنها می‌تواند فرصت خوبی برای برندها باشد تا بازار فروش خودشان را گسترش دهند.
در حال حاضر بسیاری از برندها نه تنها لباس‌هایی برای کم‌توانان تولید می‌کنند بلکه حتی از مدل‌های خاص با معلولیت برای نمایش لباس‌هایشان استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد بسیاری از برندهای بزرگ دنیا وارد این عرصه شده‌اند و لباس‌هایی با اصول مد تطبیقی و ویژگی‌های خاص طراحی کرده‌اند.
برند ASOS برای اولین بار در سال 2018 یک جامپ‌سوت برای ویلچر طراحی کرده، همچنین در کمپین‌های تبلیغاتی خود برای نمایش گوشواره از یک مدل با سمعک استفاده کرده است.
برند Tommy Hilfiger برای مجموعه سازگار خود از دکمه‌های مغناطیسی و سجاف قابل تنظیم استفاده کرده است. برند نایکی هم از غافله جا نمانده و در آپریل 2021 کفشی به نام Nike’s Go FlyEase را طراحی کرد که بدون استفاده از دست براحتی پوشیده می‌شود. تمام این موارد نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه مد تطبیقی در جهان است اما همچنان مشکلاتی وجود دارد. این کفش نایکی به صورت محدود برای اعضای نایکی ارائه شد و به همین دلیل قیمت آن بسیار بالا بوده است.
هلیا محمدیان بنیان‌گذار برند Slick Chicks که یک برند سازگار لباس زیر است در مصاحبه‌ای با مجله فوربز نحوه ارائه‌ی این محصول را مورد نقد قرار داد و گفت بسیاری از افرادی که می‌توانستند از این کفش سود ببرند به آن دسترسی نداشتند.
ترس مانع دسترسی آزاد
Go FlyEase با الهام از متیو والزر(Matthew Walzer) ورزشکاری که مبتلا به فلج مغزی است طراحی شد اما در تبلیغات و بیان داستان این محصول از افراد بدون معلولیت استفاده شد و این نکته دیگری بود که باعث انتقاد به نایکی شد. محمدیان می‌گوید مردم فکر می‌کنند کلمه معلول بد است. کلی کت ولز(Kelly Cat-wells) موسس آژانس استعداد معلولین C talent و Zetta studios معتقد است که برندها باید از ترس از استفاده از این کلمه دست بردارند و به این سوتفاهم‌ها خاتمه دهند.
همین ترس باعث می‌شود بسیاری از برندها تنها با درنظر گرفتن معلولیت و بدون تست آن توسط افراد کم‌توان یک محصول را ارائه بدهند که کارآرایی مناسبی ندارند. اهمیت مد تطبیقی و رعایت حقوق ناتوانان در این زمان بیشتر مشخص می‌شد. بسیاری از شرکت‌های کوچک توانایی شرکتی به بزرگی نایکی را ندارند و این ناراحت‌کننده است که نایک از تمام فرصت خود برای ارائه یک محصول خوب استفاده نکرده است.
کت ولز می‌گوید: «مدل اجتماعی ناتوانی می‌گوید آنچه ما را از کار می‌اندازد وضعیت پزشکی ما نیست بلکه نگرش‌ها و ساختارهای جامعه است.» و برای بسیاری از طراحان هدف اصلی کمرنگ کردن این نگرش‌ها و تساوی در وضعیت اجتماعی و قوانین است.
داستان، مهمترین قطعه پازل
محمدیان یکی از طراحان جنبش پوشاک سازگار و مد تطبیقی است. او می‌گوید این فکر زمانی به سرش زده که تلاش خواهرش برای پوشیدن لباس زیر بعد از سزارین اضطراری را دیده است. به نظر او داستان پشت طراحی لباس‌ها، مهمترین قطعه پازل است. برای همین همیشه از الهام‌بخش بودن خواهرش و داستان برندش صحبت می‌کند. وجود این همدلی و همدردی برای افرادی مانند هلیا محمدیان باعث طراحی لباس‌های سازگار برای معلولین بوده است.
محمدیان اضافه می‌کند که در تولیدی‌های آنها بیش از 350 نفر دارای معلولیت استخدام شده‌اند و در واقع محصولات این شرکت توسط دگرتوانان ساخته می‌شود.
به شکل مشابه داستان برند MagnaReady هم از همدردی ماورا هرتون(Maura Horton) برای همسرش که مبتلا به پارکینسون است آغاز شده است. طراحی لباس‌های با دکمه‌های مغناطیسی ایده‌ای بود که در زمان پرستاری همسرش به ذهن ماورا خطور کرد.
برند Rebirth Garments هم در طراحی و هم در ارائه‌ی آن متفاوت عمل می‌کند. در نمایش مد این برند، مدل‌ها با لباس‌های سفارشی خود به دور از تشریفات و سلسله مراتب ران‌وی‌ها در کنار هم لباس‌ها را نشان می‌دهند و در انتها مخاطبین را به رقص با خود دعوت می‌کنند. اسکای کوباکوب(Sky Cubacub) موسس این برند می‌گوید:«لباس پوشیدن باید باعث شود شما با بدتان احساس راحتی کنید و این چیزی است که من می‌خواهم مردم حس کنند.»
در حال حاضر به نظر می‌رسد چهره فشن در حال تغییر است. افراد تازه نفس زیادی پا به این عرصه گذاشتند تا با استفاده از طراحی سازگار لباس و مد تطبیقی افراد دگرتوان هم بتوانند از امکانات مناسب برخوردار باشند. می‌توانیم شاهد حضور معلولین بر ران‌وی‌ها و تصاویر مجلات باشیم و این خوشحال‌کننده است.
اولین فشن شو برای معلولین
جای طراحی تطبیقی در مد ایران بسیار خالی است. از آنجاییکه لباس سازگار برای هر فرد باید با توجه به نیازمندی‌ها و شرایط فیزیکی آن فرد تولید شود برندی که بتواند لباس‌های سفارشی و شخصی متناسب با ویژگی‌های فرد طراحی کند بسیار مورد توجه قرار خواهد گرفت. البته افراد دغدغه‌مند زیادی هستند که به طراحی لباس برای کم‌توانان فکر می‌کنند. محبوبه رحیمیان در اسفند 1396 یک نمایش مد برای کم توانان و با حضور معلولین به عنوان مدل در تهران برگزار کرد.
خانم رحیمیان سال‌هاست در زمینه کارآفرینی و طراحی مد تطبیقی برای این افراد فعال است و این تجربه باعث شده بتواند به خوبی زندگی معلولین را درک کند و از مشکلات آنها با خبر باشد. در این نمایش مد 50 لباس برای بیش از 15 نوع معلولیت طراحی شده است.
این طراحی‌ها با آگاهی کامل از محدودیت‌های افراد دگرتوان صورت گرفته و با کمک این افراد به نمایش درآمده است. کوچک‌ترین تاثیر این نمایش‌ها رساندن آگاهی به همه افراد جامعه است. تمام لباس‌ها بعد از صحبت با معلولین و درک کامل نیازهای آنها طراحی شده است. این نشان‌دهنده‌ی درک درست از مد تطبیقی است. البته هنوز مسیر طولانی برای طراحی بهتر در تمام پوشاک وجود دارد. برای مثال انتظار می‌رود طراحان برای لباس‌های ورزشکاران در پارالمپیک نکات بیشتری را در نظر بگیرند. چراکه این افراد می‌توانند نماینده‌ی کم‌توانان باشند. متاسفانه به نظر نمی‌رسد که در بیشتر طراحی‌های انجام شده لباس‌ها به صورت شخصی برای ورزشکاران طراحی شده باشند اما در این بین لباس‌هایی هم بودند که مورد توجه قرار گرفتند مانند لباس‌های کشور ژاپن، ایتالیا و فرانسه. افرادی که می‌توانند مانند ورزشکاران حاضر در پارالمپیک باعث افتخار و شادی ما باشند قطعا باید از امکانات خوبی برای ورزش و زندگی برخوردار باشند تا بتوانند از تمام ظرفیت خود استفاده کنند. مد تطبیقی یک تفکر مناسب برای رسیدن به این دستاورد است.
منابع
